- Stopa cukrzycowa.
W powikłanym Zespole Stopy Cukrzycowej występują różne postacie owrzodzeń. Od obejmujących jedynie powierzchowne warstwy naskórka aż do drążących do stawów i kości. Suche i zmumifikowane, z obfitym wysiękiem, powikłane rozpływną martwicą lub zakażeniem. Oprócz leczenia przyczynowego – najważniejszego w całym procesie terapeutycznym, leczenie miejscowe odgrywa również istotną rolę. Zastosowanie odpowiednio dobranych opatrunków istotnie wspomaga leczenie tego schorzenia. Zapobiega również powstaniu powikłań miejscowych mogących prowadzić do sepsy i ropowicy, będącej przyczyną amputacji w obrębie stopy lub goleni.
Zespół Stopy Cukrzycowej (ZCS), jest nadal jednym z bardzo trudnych problemów diagnostycznych i terapeutycznych. Szczególnie jego postać niedokrwienna, która prowadzi do powstania niegojących się owrzodzeń lub zmian martwiczych. Czynnikami wywołującymi niedokrwienny ZSC jest najczęściej miażdżyca tętnic, zmiany stwardnieniowe i zwyrodnieniowe w obrębie naczyń włosowatych i tętniczek stopy. Zespół ten powoduje, że częstotliwość amputacji w tej grupie chorych jest piętnastokrotnie większa niż w podobnej grupie wiekowej nie obciążonej powikłaniami cukrzycowymi. Pojawienie się owrzodzenia jako powikłania zespołu stopy cukrzycowej jest bardzo niepokojącym sygnałem, bo częstostotliwość amputacji w tej grupie chorych sięga 85%, dlatego istotne jest uwrażliwienie ogółu lekarzy, że w przypadku pacjenta z cukrzycą u którego pojawiło się owrzodzenie na stopie należy w trybie pilnym przeprowadzić wnikliwą diagnostykę naczyniową. Ma to na celu wykluczenie zmian naczyniowych – przyczyny szybko postępującego niedokrwienia. Zbyt późne skierowanie chorego do ośrodka specjalistycznego może zakończyć się wysoką amputacją kończyny. Określenie przyczyny ZSC, warunkuje obranie odpowiedniej strategii postępowania terapeutycznego. W innym przypadku nawet najbardziej kosztowne opatrunki i środki farmakologiczne nie powstrzymają postępujących zmian chorobowych.
Stopa cukrzycowa może mieć przebieg ostry jak i przewlekły. Definicja tego zespołu jest bardzo szeroka, bo określa ona: stan w którym oprócz infekcji, owrzodzenia i/lub zniszczenia tkanek głębokich dochodzi również do zaburzeń w funkcjonowaniu nerwów obwodowych oraz zmian naczyniowych. Wszystkie te zmiany występują w kończynach dolnych i charakterystyczne jest to, że pojawiają się one poniżej poziomu kostki bocznej.
Trudno obecnie, na podstawie dostępnego piśmiennictwa, wskazać na skuteczną metodę leczenia chorych, u których doszło już do powstania zmian martwiczych. Najważniejszym wydaje się być bardzo szybkie wykonanie zabiegu rewaskularyzacyjnego. Następnie należy chirurgicznie opracować ranę i usunąć zmienione martwiczo tkanki. Często nie ma możliwości powstałej rany, zamknięcia pierwotnym szwem chirurgicznym. W tym miejscu mogą zostać zastosowane nowoczesne opatrunki. Owrzodzenie jeśli jest jedynie powierzchowne może zostać wyleczone przez naskórkowanie. Innym zadaniem jest osiągnięcie czystej bakteriologicznie rany wypełnionej ziarniną, przygotowanego gruntu pod przeszczep skóry lub przesunięcie płata. Alternatywą dla tej terapii jest zastosowanie opatrunków podciśnieniowych.
Najważniejszym problemem lokalnym w leczeniu rany w ZSC jest infekcja. Każde zakażenie wymaga wnikliwej diagnostyki: bakteriologicznej i obrazowej. Celem wyizolowania patogenu, oznaczenia jego lekowrażliwości oraz określenia rozległości i głębokości zajętego infekcją obszaru. W jej leczeniu oprócz szybkiego i intensywnego leczenia antybakteryjnego ważne jest również miejscowe leczenie chirurgiczne – oczyszczenia rany z martwiczo zmienionych tkanek. W tej fazie (zapalno/wysiękowej) gojenia się rany, wskazane jest zastosowanie opatrunków nasączonych solami srebra lub jodoforami. Należy pamiętać o możliwość wystąpienia odczynów alergicznych. Sole srebra są szczególnie skuteczne w zakażeniach spowodowanych Staphylococcus ureus i Pseudomonas aeruginosa. Inną cechą tych opatrunków, szczególnie gdy zawierają węgiel aktywny, jest zdolność do pochłaniania nieprzyjemnego zapachu. Opatrunki zawierające jodofory wykazują mniejszą skuteczność choć szersze spektrum działania.
W fazie początkowej leczenia ran powstałych po zabiegu operacyjnym wysięk jest bardzo duży, dlatego konieczna jest jego stała ewakuacja. Można to osiągnąć stosując opatrunki adsorpcyjnych. Zmieniając je tak często jak to tylko jest konieczne. Różne typy tych opatrunków mają różny stopień chłonności. Najlepiej dostosować go do objętości wydzielanego wysięku. Zastosowanie kombinacji opatrunków w postaci siatki nasączonej solami srebra i opatrunku absorpcyjnego lub opatrunku posiadającego obie te właściwości wydaje się zdaniem autorów w tej fazie leczenia najbardziej korzystne.
Opatrunek nie może „maskować” rany. Musi być ona często i dokładnie kontrolowana, by w porę dostrzec postęp niedokrwienia i ewentualną penetrację procesu infekcyjnego do jej głębszych warstw.
W fazie proliferacyjnej (ziarninowania) gojenia rany, rolą opatrunku jest stworzenie optymalnych warunków środowiskowych. Ochrona przed uszkodzeniami mechanicznymi i chemicznymi, utrzymywanie odpowiedniej temperatury w obrębie rany, zapobieganie wtórnej infekcji, utrzymanie odpowiedniego pH oraz wymiany gazowej. Niektóre z opatrunków mają zdolność do wywoływania efektu immunostymulacyjny, wpływając na system odpornościowy. Istotną zaletą większości nowoczesnych opatrunków jest łatwość, z jaką można je wymienić, nie powodując traumatyzacji powstającego naskórka i brzegów rany. Rolą osoby zajmującej się leczeniem ran jest dobra znajomość wad i zalet stosowanych materiałów.
Opatrunki specjalistyczne dzielimy na:
poliuretanowe, hydrożelowe, hydrokoloidowe, typu hydrofiber – głównie znajdujące zastosowane w fazie ziarninowania i naskórkowania oraz opatrunki alginianowe, złożone i absorpcyjne stosowane głównie w fazie oczyszczania.
Oddzielną kategorię stanowią opatrunki podciśnieniowe, które stosowane są głównie w fazie oczyszczania i ziarninowania. W stosunku do ran o niewielkiej głębokości stosujemy opatrunki w postaci kompresów lub plastrów, w przypadku ran głęboko penetrujących lub o nieregularnym dnie stosuje się proszki lub pasty hydrożelowe o dużych zdolnościach absorpcyjnych. Podobnie działają paski lub kompresy alginianowe lub piankowe. W każdym przypadku pojawiania się masywnego wysięku należy rozpatrzyć zastosowanie opatrunków podciśnieniowych.
Należy pamiętać o tym, że rzadko zdarza się by cała powierzchnia rany znajdowała się w jednej tej samej fazie gojenia. Dobór opatrunku w takim przypadku musi być na tyle przemyślany, by zakładany opatrunek nie hamował postępu leczenia.
Podsumowując; leczenie zachowawcze owrzodzeń z zastosowaniem nowoczesnych opatrunków w przebiegu stopy cukrzycowej obejmuje następujące działania:
- Stosowanie miejscowej profilaktyki antybakteryjnej, pielęgnację oraz ochronę brzegów rany przed traumatyzacją. Pobudzanie procesów naskórkowania.
- Usuwanie wydzielin i przesięku płynu zewnątrzkomórkowego.
- Oczyszczanie zmian martwiczych i włóknika, Pobudzanie ziarninowania rany. Tworzenie wilgotnego środowiska usprawniającego procesy autolityczne.
- Podtrzymywanie procesu ziarninowania przez działanie antyseptyczne, podtrzymywanie wilgotnego środowisko oraz zabezpieczenie dna rany przed uszkodzeniem świeżo powstałej ziarniny.
W naszej klinice stosujemy się to tych wszystkich zaleceń.
- Terapia podciśnieniowa.
Różnorodne systemy opierają się na podobnej zasadzie, która sprowadza się do wytworzenia ujemnego ciśnienia w miejscu zastosowania specjalnych materiałów drenujących (kompresów lub gąbek). Ich zadaniem jest oprócz usuwania wydzieliny, ochrona tkanek przed urazem, poprawa lokalnego stanu ukrwienia, zmniejszenie obrzęku, stymulację formowania ziarniny, proliferację komórek, rozpuszczanie lokalnych inhibitorów gojenia, odizolowanie oraz resorpcję materiału infekcyjnego. Wszystkie te procesy prowadzą do poprawy środowiska w obrębie samej rany oraz zmniejszenia obrzęku i poprawy ukrwienia tkanek ją otaczających. W naszej klinice stosujemy oryginalny sprzęt firmy …..